สิวเกิดจากอะไร รู้จักสาเหตุของสิวเพื่อการดูแลที่ตรงจุด

สิวคืออะไรและสาเหตุการเกิดสิวนั้น เกิดจากการอุดตันของรูขุมขนหรือสาเหตุอื่นๆ เป็นเรื่องที่ถูกพูดถึงและถกเถียงกันมานาน แต่ส่วนใหญ่แล้วหลายคนก็ยังเข้าใจปัญหาสิวไม่ถูกต้อง จึงทำให้การดูแลรักษาสิวผิดวิธีไปด้วย ส่งผลให้กลายเป็นการทำร้ายผิวหน้า ซ้ำเติมให้สิวเพิ่มขึ้นและรุนแรงมากกว่าเดิม ในบทความนี้จะมาไขข้อสงสัยกันว่า สิวเกิดจากอะไรและสาเหตุอะไรที่ทำให้เกิดสิวขึ้น เพื่อให้สามารถเลือกวิธีจัดการกับสิวได้อย่างถูกต้อง และตรงจุด

สิวมีกี่ประเภทบ้าง

ปกติแล้วจะแยกสิวเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ คือ สิวอักเสบและสิวที่ไม่อักเสบ และมีการแยกย่อยออกไปอีกตามลักษณะและอาการของสิวแต่ละประเภท

สิวอักเสบ

จะแบ่งออกมาได้ 4 ประเภทที่พบเจอได้บ่อยและสามารถเกิดขึ้นได้ง่าย

1. สิวตุ่ม นูนแดง
   เป็นสิวขนาดเล็ก มีลักษณะเป็นตุ่มนูนแดง และมักจะเป็นสิวไม่มีหัว ไม่มีอาการคันหรือเจ็บปวดใดๆ
2. สิวหัวหนอง
   ขนาดของสิวจะคล้ายกับสิวตุ่มนูนแดง แต่ว่าจะมีหัวหนองอยู่ เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียหรือเชื้อโรคต่างๆ
3. สิวอักเสบขนาดใหญ่
   สิวประเภทนี้จะมีลักษณะเหมือนสิวตุ่มนูนแดง แต่ว่ามีขนาดใหญ่กว่ามาก และมักจะปวดเมื่อเกิดการสัมผัส
4. สิวหัวช้าง
   สิวหัวช้างจะเป็นสิวอักเสบที่รุนแรงและมีขนาดใหญ่ที่สุด สามารถแพร่กระจายต่อออกไปได้ทั่วบริเวณใบหน้าและลำคอ

สิวไม่อักเสบ (สิวอุดตัน)

สิวไม่อักเสบส่วนมากจะเป็นสิวอุดตันที่ไม่มีการอักเสบจากเชื้อแบคทีเรียต่างๆ แต่สามารถสังเกตุได้จากอุดตันที่บริเวณรูขุมขน สามารถแบ่งได้ 2 ประเภท คือ

1. สิวหัวดำ
   สิวหัวดำจะสังเกตุได้ง่ายจากเม็ดสีดำๆที่อยู่บริเวณรูขุมขนของเรา สิวประเภทนี้สามารถรักษาได้ง่าย
2. สิวหัวขาว
   สิวหัวขาวจะมีลักษณะคล้ายผื่น คือ เป็นตุ่มนูนเล็กๆสีขาวไม่มีการอักเสบ แต่ขนาดจะใหญ่กว่าผื่น แต่ว่าสิวหัวขาวสามารถติดเชื้อและอักเสบได้ง่ายหากได้รับแรงกระตุ้นจากการบีบหรือแกะสิว

สาเหตุการเกิดสิว

การเกิดสิวนั้นมีความสัมพันธ์โดยตรงกับฮอร์โมนในร่างกาย (อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับความสัมพันธ์ระหว่างสิวกับฮอร์โมนได้ที่นี่) รวมไปถึงพันธุกรรมก็ยังเป็นอีกสาเหตุหนึ่งที่กระตุ้นให้เกิดสิวอักเสบและสิวอุดตันชนิดต่างๆ ซึ่งจะแตกต่างกันไปตามแต่ละบุคคล นอกจากนี้ยาบางชนิด, การพักผ่อนไม่เพียงพอ, ความเครียดและการดูแลผิวอย่างไม่ถูกวิธีล้วนกระตุ้นทำให้เกิดสิวได้ (อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับปัจจัยสำคัญที่กระตุ้นให้เกิดสิวได้ที่นี่)

บทความนี้จะให้ความรู้เกี่ยวกับกลไกของการเกิดสิวใต้ผิว โดยแสดงและปัจจัยแทรกซ้อนต่างๆ ที่ก่อให้เกิดสิวหัวดำ, สิวหัวขาวและสิวประเภทต่างๆ รวมถึงการที่สิวพัฒนาไปเป็นสิวอักเสบเกิดขึ้นได้อย่างไร 

1.การเกิดสิวมักเกิดจากการเกิดสิวอุดตันขนาดเล็กใต้ผิวหนัง

สิวอุดตัน (Comedone) คือสภาวะที่รูขุมขนเกิดการอุดตัน โดยไมโครโคมีโดน (Micro-comedone) คือชื่อเรียกของสิวอุดตันที่มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า ซึ่งเกิดจากการสร้างชั้นเคราตินของเซลล์ผิวหนังปกติแล้วไมโครโคมีโดนจะสลายไปเองตามธรรมชาติ แต่ในกรณีของผิวเป็นสิว ในขณะที่ไมโครโคมีโดนสลายตัว จะเกิดการอักเสบใต้ชั้นผิวร่วมด้วย ซึ่งในทางการแพทย์เรียกการอักเสบนี้ว่า การอักเสบชนิดไม่รุนแรง (micro-inflammations) 

เพราะสิวเป็นโรคที่มีพื้นฐานมาจากการอักเสบของผิวหนัง ผลการวิจัยพบว่าการอักเสบชนิดไม่รุนแรง เป็นสาเหตุหลักของการเกิดสิว ซึ่งแท้จริงแล้วการอักเสบชนิดไม่รุนแรงนี้จะเกิดขึ้นเป็นประจำอยู่แล้ว จากการที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายตอบสนองต่อแบคทีเรีย, ลิพิด (lipids) หรือฮอร์โมนแอนโดรเจน (ฮอร์โมนเพศชาย)*

*"การค้นพบล่าสุดพบว่า การอักเสบนั้นเกิดขึ้นในทุกขั้นตอนของการเกิดสิว ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะในขั้นที่สิวนั้นปรากฏอยู่บนผิวหนังแล้ว"  Dr.med. Markus Reinholz แพทย์ผิวหนังกล่าว

2. ภาวะการผลิตน้ำมันในผิวมากเกินไป (Seborrhea) และชั้นผิวก่อตัวหนาผิดปกติ (Hyperkeratosis)

ปัจจัยภายใน เช่น การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน (ในช่วงเจริญวัยและช่วงมีรอบเดือน) รวมถึงการใช้ยาบางประเภท และปัจจัยภายนอก เช่น ผลกระทบจากมลภาวะ มีผลให้การผลิตน้ำมันในผิวเพิ่มขึ้นและชั้นผิวก่อตัวหนาขึ้น ซึ่งส่งผลให้เกิดสิวประเภทต่างๆ ทั้งสิวหัวดำ สิวหัวขาว โดยทั้ง 2 ปัจจัยนี้ ยังเป็นสาเหตุหลักของการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ทำให้เกิดการติดเชื้อ และท้ายที่สุดจะก่อให้เกิดสิวชนิดตุ่มนูนแดง (Papule) และสิวหัวหนอง (Pustule)

2.1 ภาวะผิวหนังผลิตไขมันมากผิดปกติ 
โดยปกติต่อมไขมันจะหลั่งน้ำมัน เพื่อกักเก็บความชุ่มชิ้นใต้ผิว ซึ่งโดยคนที่เป็นสิวง่ายมีแนวโน้มจะมีฮอร์โมนแอนโดรเจนในเลือดสูง ซึ่งฮอร์โมนชนิดนี้จะกระตุ้นให้ต่อมไขมันผลิตน้ำมันออกมาในปริมาณมากกว่าปกติ ก่อให้เกิดการสะสมน้ำมันบนผิวหนัง และทำให้ต่อมไขมันอุดตัน ส่งผลให้เกิดสิว

2.2 ภาวะชั้นผิวก่อตัวหนาขึ้นผิดปกติ (Hyperkeratosis)
เกิดจากการก่อตัวหนาขึ้นผิดปกติของผิวชั้นนอก ซึ่งเป็นผลมาจากการผลิตเซลล์ผิวในต่อมไขมันมากกว่าปกติ ทำให้การหลุดออกของเซลล์ผิวไม่เป็นไปตามธรรมชาติอีกทั้งยังมีไขมันส่วนเกินดักจับเซลล์ที่ตายแล้วเหล่านี้ไว้บนผิวหนังจนทำให้เกิดการอุดตัน อย่างไรก็ตาม ยังมีอีกหนึ่งสาเหตุที่ทำให้ชั้นผิวก่อตัวหนาขึ้นนั่นคือ แบคทีเรีย Propionibacterium acnes (หรือ P.acnes) โดยแบคทีเรีย P.acnes จะสร้างแผ่นฟิล์มบางๆ บนผิวหนังซึ่งจะขัดขวางกระบวนการหลุดลอกของชั้นผิวหนังตามปกติและก่อให้เกิดการอุดตัน

3. การเกิดสิว สิวหัวดำ และสิวหัวขาว

สิว เป็นคำเรียกรวมๆ ของปัญหาสิวทุกประเภท ทั้งสิวอุดตัน สิวชนิดตุ่มนูนแดง สิวหัวหนอง หรือสิวที่เกิดการอักเสบ (บวมและเปลี่ยนสี) เป็นหนองและเจ็บ 

สิวหัวเปิด(สิวหัวดำ)
สิวหัวดำ คือ สิวที่มีจุดดำเล็กๆ ปรากฏบนผิวหนัง ซึ่งสาเหตุที่สิวที่เปลี่ยนเป็นสีดำเกิดจากการทำปฏิกิริยาของน้ำมันกับออกซิเจน ไม่ได้เกี่ยวกับการสัมผัสกับฝุ่น หรือสิ่งสกปรกแต่อย่างใด

สิวหัวปิด(สิวหัวขาว)
สิวหัวขาว คือ สิวที่มีไขมันอยู่ภายใต้ผิว มีลักษณะเป็นรอยกลมนูนที่มีสีขาวขุ่นปิดอยู่ส่วนบน

เมื่อน้ำมันที่สะสมในต่อมไขมันเกิดอุดตันในรูขุมขน ทำให้จะกลายเป็นสาเหตุของสิวอุดตัน (สิวหัวดำและสิวหัวขาว) และสิวต่างๆ 

4. การเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ตัวการกระตุ้นให้การอักเสบรุนแรงขึ้นและก่อให้เกิดสิวอักเสบ

การสะสมของไขมันที่หลั่งออกมาจากต่อมไขมัน กลายเป็นแหล่งอาหารชั้นดีสำหรับแบคทีเรีย โดยเฉพาะแบคทีเรีย P.acnes แบคทีเรียชนิดนี้จะเข้ามาอาศัยอยู่ในต่อมไขมันที่มีการอุดตัน เพื่อย่อยสลายไขมันไปเป็นอาหาร กระบวนการนี้ก่อให้เกิดสารที่ทำให้เกิดการอักเสบมากขึ้นและทำให้เกิดสิวชนิดตุ่มนูนแดงและสิวหัวหนองขึ้นได้

ดังนั้นเราจึงสรุปได้ว่า แท้จริงแล้วสาเหตุหลักของการเกิดสิวมาจากการอักเสบไม่รุนแรงภายในผิว ที่ทำปฏิกิริยาร่วมกับต่อมไขมันที่ผลิตไขมันมากเกินไปและชั้นผิวที่หนาขึ้น อุดตันไขมันให้สะสมอยู่ภายในรูขุมขน และก่อให้เกิดเป็นสิวประเภทต่างๆ ซึ่งหากไขมันที่อุดตันและสะสมอยู่ภายในรูขุมขนไม่ได้รับการดูแลรักษาอย่างเหมาะสม ก็จะกลายเป็นแหล่งอาหารชั้นดีให้กับแบคทีเรีย โดยเฉพาะแบคทีเรีย P.acnes และในช่วงการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย ในขั้นตอนของกระบวนการย่อยไขมันส่วนเกินนี้ให้เป็นอาหาร จะเกิดการผลิตสารกระตุ้นการอักเสบ ทำให้ผิวเกิดการอักเสบ หรือเกิดเป็นสิวอักเสบตามมาได้นั่นเอง และสาเหตุจากสิ่งเหล่านี้ยังก่อให้เกิดสิวที่คอ และสิวที่หลังได้อีกด้วย

การรักษาสิว

การรักษาสิวจะแตกต่างกันไปตามประเภทของสิว ไม่ว่าจะเป็นสิวอักเสบหรือสิวอุดตัน ล้วนมีการรักษาไม่เหมือนกัน สามารถปรึกษาเภสัชกรเพื่อให้แนะนำตัวยาสำหรับการรักษาเบื้องต้นด้วยตนเองได้ แต่หากอาการไม่ดีขึ้นหรืออาการสิวค่อนข้างรุนแรง ควรพบแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเรื่องผิวหนังเพื่อทำการรักษา

อย่างไรก็ตาม การดูแลผิวหน้าให้สะอาดและการบำรุงผิวอย่างสม่ำเสมอก็สามารถช่วยให้สิวลดน้อยลงได้และผิวแข็งแรงขึ้นอย่างเป็นธรรมชาติ ซึ่งเป็นการป้องกันการเกิดสิวได้ดีที่สุดในระยะยาว

Ref * Quelle: Recent Advances in Acne Pathogenesis: Implications for Therapy, Shinjita Das, Rachel V. Reynolds, Am J Clin Dermatol (2014) 15:479 – 488 DOI 10.1007/s40257-014-0099-z